Kafkas Dernekleri Federasyonu tarafından 1864 yılında yaşanan Rus-Kafkas savaşı sonrası sürgün edilen Çerkez ve Abhazlar için Kocaeli’nin Kandıra ilçesine bağlı Karaağaç ve Babalı mahallelerinde anma programı düzenlendi.
Bu yılki anma programına Koronavirüs tedbirleri sebebiyle kısıtlı sayıdaki dernek yöneticileri ve üyeleri katıldı. Düzenlenen törende Ahbaz ve Çerkezler büyük sürgünde hayatını kaybeden atalarını andı, Babalı sahilinde denize çelenk ve karanfil bıraktı.
Abhaz Dernekleri Federasyonu tarafından gününde ve yerinde yapılan anma törenleri saat 11.00’de Tarihi Karaağaç Mezarlığında (Karaağaç Yolculu Mezarlığı) başladı. Burada mezarlık ziyareti ve Kur’an-ı Kerim tilaveti gerçekleştirildi. Ardından Babalı sahiline geçen katılımcılar, mart ayında dikilen zeytin fidanlarını yerinde gördüler.
157 yıl önce sürgün edilen halkın karaya çıktıktan sonra sığındığı mağara ziyaretinden sonra ise konuşmalar yapıldı. Programa katılan Abhazya Cumhuriyeti Türkiye Temsilcisi İbrahim Ayuzba, “Sürgünde yitirilen canları rahmetle anıyorum, Allah bir daha böyle acılar göstermesin.” dedi.
Programda konuşma Kandıra Belediye Başkanı Adnan Turan ise, dünyanın hiçbir yerinde böyle durumların yaşanmasını istemediklerini ifade ettikten sonra Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Büyükakın’ın, Kocaeli Abhaz Derneği Başkanı Hasan Konca ile birlikte Kefken’de yapmayı planladıkları anıt ve tesis hakkında açıklama yaparak projenin yakın zamanda hayata geçirileceği müjdesini verdi.
Daha sonra sırası ile söz alan Kocaeli Abhaz Derneği Başkanı Hasan Konca, temsilci yardımcısı Kafkas Atrışba, onur ve danışma kurulu başkanı Ümit Atiyba, Sinop Abhaz Derneği Başkanı Yüksel Ayuzba ve Abhazfed Genel Başkanı Atanur Akhusba, 21 Mayıs 1864 Büyük Kafkas Sürgünü ile ilgili duygu ve düşüncelerini aktardılar.
Ne Olmuştu?
Kandıra’nın Karaağaç mahallesi, tarihi geçmişiyle önemli bir yere sahip. Çarlık Rusya tarafından yerlerinden ve yurtlarından sürgün edilerek gemilere doldurulup Karadeniz’in azgın sularına bırakılan Abhazlar ile Çerkezler bu süreçte zorlu bir yaşam mücadelesi vermişti.
1864, 1866, 1870 yıllarında Rus topraklarından devlet zoruyla sürgün edilen yüz binlerce Abhaz, Çerkez, Adige, Oset, Çeçen ve Ibıh nüfusunun yaklaşık dörtte birinin kamp yaşamı, ilkel şartlarda yolculuğa zorlanmaları, bindirildikleri gemilerin batması, açlık, salgın hastalıkların baş göstermesi ve yeni yerleşim yerlerine alışma sürecinde hayatlarını kaybettiği tahmin ediliyor.
Büyük sürgün sonrası karaya ilk ayak bastıkları yer olan Kocaeli’nin Kandıra ilçesine bağlı Babalı sahilinde bulunan mağaraya sığınan halk, sıtma hastalığı sebebiyle sahil kesiminden biraz daha iç bölgede yer alan Karaağaç’a yerleşerek yaşamlarını bir süre burada idame ettirmiş, sonra da başta Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, İstanbul, Yalova, Bursa, Balıkesir, Eskişehir, Ankara, İzmir, Kayseri ve Adana gibi iller olmak üzere yurdun dört bir tarafına göç etmişlerdi.
Sürgün edilen Kafkas ve Çerkezlerin, Karaağaç’ta yer alan iki mezarlıkta (Yolculu Mezarlığı ve Merkez Mezarlığı) yüzlerce kabri bulunuyor. Osmanlı-Rus Savaşı’nın bitiş tarihi olan 21 Mayıs 1864’ü sürgünün başlangıç tarihi olarak kabul eden Abhazlar, üç, dört, beş, altı ve yedinci kuşak olarak atalarını anmak üzere her yıl Karaağaç, Babalı ve Kefken’de düzenlenen törenlere katılıyor.
Atalarının çektiği çileye tanıklık etmek, ruhlarını şad etmek, çektikleri acıları senede bir gün bile olsa hissedebilmek, geçmişi ve bu tarihi trajediyi unutmadıklarını ve unutmayacaklarını göstermek amacıyla düzenlenen törenlerde her yıl daha fazla katılımcı yer alıyor.